Co dalej z zakazem stosowania klatek?

W czerwcu 2021 roku, w odpowiedzi na europejską inicjatywę obywatelską (European Citizens’ Initiative, ECI) “Koniec epoki klatkowej”, Komisja Europejska (KE) zobowiązała się do przedstawienia wniosków legislacyjnych dotyczących zaprzestania stosowania klatek w hodowli zwierząt w UE przed końcem 2023 roku.

Ocenę wpływu takiej inicjatywy oraz proces konsultacji zaplanowano na 2022 rok. Przepisy obejmować będą stosowanie klatek dla wszystkich zwierząt, w tym królików, kur niosek i niosek hodowlanych, a także kojców porodowych dla loch, boksów dla loch, których stosowanie nie jest jeszcze zabronione, oraz kojców dla cieląt, których stosowanie nie jest jeszcze zabronione.

Kiedy wejdzie w życie zakaz chowu klatkowego w UE?

Proponuje się stopniowe wycofywanie klatek i ostateczny zakaz ich stosowania od określonego terminu, czyli rozpoczęcie okresu przejściowego. Będzie to część obecnego przeglądu i potencjalnej zmiany przepisów UE dotyczących dobrostanu zwierząt w ramach strategii “Od pola do stołu” (Farm to Fork Strategy, F2F). W czerwcu 2021 roku KE zamierzała “ocenić wykonalność prac zmierzających do wejścia w życie proponowanych przepisów od 2027 roku”. 

Jakie będą koszty odejścia od chowu klatkowego?

Koszt netto przejścia na chów bezklatkowy mogą się znacznie różnić dla poszczególnych gospodarstw w zależności od wymaganych zmian, wieku posiadanego sprzętu, zmieniających się warunków rynkowych i cen, innego zapotrzebowania na paszę i wielu innych czynników. Nie opublikowano jeszcze szacunkowych kosztów dostosowania się do proponowanych przepisów.

Dalsze prace nad tym zagadnieniem mają charakter priorytetowy. Oczywiście koszty mogą stanowić przeszkodę, obejmując zarówno jednorazowe inwestycje, np. w nowe budynki, sprzęt i szkolenia, jak i wydatki bieżące, np. wyższe koszty paszy i pracy w niektórych gospodarstwach.

Będzie pomoc dla hodowców kur w systemie klatkowym?

W ogłoszeniu KE przewidziano udzielenie pomocy producentom, którzy muszą dokonać zmian, oraz zastosowanie innych środków wsparcia w formie polityk, w tym ewentualnych dostosowań polityki handlowej. Zasada pomocy finansowej spotkała się również z poparciem Parlamentu Europejskiego i innych instytucji.

Przegląd aktualnych funduszy unijnych wskazuje, że najbardziej bezpośrednim i znaczącym źródłem potencjalnych środków finansowych, które mogą pomóc w przejściu na chów bezklatkowy, jest Wspólna Polityka Rolna (WPR). Nowo zmieniona WPR, obowiązująca od 2022 r., może odegrać ważną rolę we wspieraniu postępu w przejściu na chów bezklatkowy. Opracowano ją w tak, że obecnie to państwa członkowskie UE ponoszą odpowiedzialność za realizację swoich krajowych planów strategicznych WPR (CSP), w tym za wybór środków podejmowanych celem ochrony dobrostanu zwierząt oraz skalę przeznaczanych na nie funduszy unijnych i krajowych.

Proces zatwierdzania projektów planów przez Komisję Europejską jest obecnie w toku. W związku z tym państwa członkowskie mogą wykorzystywać fundusze aby zwiększać liczbę gospodarstw spełniających wyższe standardy dobrostanu zwierząt oraz pomagać we wprowadzeniu systemów bezklatkowych.

Środki z WPR dla hodowców w systemie klatkowym?

Jednym ze szczegółowych celów nowej WPR jest poprawa dobrostanu zwierząt. Do konkretnych środków WPR lub “interwencji”, które można zastosować, aby pomóc w spełnieniu tego celu, należą:

• Nowy program ekologiczny w I filarze WPR stanowiący system płatności obszarowych służąc do rekompensowania rolnikom kosztów podpisania dobrowolnych rocznych umów na dostarczanie dóbr publicznych. Jest to bardzo elastyczna forma pomocy, obejmująca praktyki, które przynoszą korzyści w zakresie dobrostanu zwierząt hodowlanych i zmniejszają oporność na środki przeciwdrobnoustrojowe oraz zapewniają wygenerowanie dobra publicznego w zakresie ochrony środowiska.

Państwa członkowskie odpowiadają za opracowywanie i wdrażanie programów ekologicznych i mają dużą swobodę decydowania o alokacji tej części budżetu, dlatego odgrywają główną rolę w określaniu, jak wysoki priorytet należy nadać działaniom na rzecz dobrostanu zwierząt w tym elemencie wsparcia gospodarstw.

• Grupa środków w II filarze WPR, w ramach których koszt płatności na rzecz gospodarstw rolnych i innych podmiotów dzieli się pomiędzy WPR a budżet państwa członkowskiego.

• Spośród form pomocy w ramach II filaru najbardziej bezpośrednie zastosowanie jeśli chodzi o przejście na chów bezklatkowy ma zapewne program podziału kosztów nowych inwestycji w gospodarstwach rolnych. Umożliwia on państwom członkowskim przyznawanie pomocy hodowcom na pokrycie znacznej części kosztów nowych inwestycji, o ile spełnią oni określone warunki. (Stanowi on
kontynuację działania M4 z poprzedniego okresu programowania.)

Inwestycje na rzecz poprawy dobrostanu zwierząt co do zasady kwalifikują się do otrzymania pomocy. Wsparcie może dotyczyć nowych budynków, jak również remontu budynków istniejących zgodnie z nowymi normami dotyczącymi systemów bezklatkowych. Programy pomocy można będzie wprowadzać od 2023 r., na długo przed wejściem w życie przyszłego rozporządzenia UE zakazującego stosowania klatek, które potencjalnie może obowiązywać od 2027 r.

Decyzja o tym, czy i jak stosować ten środek na potrzeby związane z dobrostanem zwierząt, leży w gestii władz krajowych lub, w niektórych przypadkach, władz regionalnych. Aby zachęcić do korzystania z programu, rządy powinny oferować wysokie budżety i korzystne wskaźniki wsparcia. Maksymalny dopuszczalny pułap określony w rozporządzeniu wynosi 75% kosztów kwalifikowalnych.

• Do innych istotnych środków wsparcia gospodarstw w II filarze należą działania rolno-środowiskowe i klimatyczne (agri-environmental and climate measures, AECM), które nie ograniczają się do celów środowiskowych i mogą obejmować także programy wspierające poprawę dobrostanu zwierząt w gospodarstwach. W tej samej kategorii znajduje się od dawna stosowane działanie wspierające zarówno przejście na rolnictwo ekologiczne i związane z nim koszty, jak i umowy o utrzymaniu rolnictwa ekologicznego przez okres wieloletni. Według CIWF, ponieważ prowadzący gospodarstwa ekologiczne zobowiązują się do przestrzegania znacznie wyższych norm dobrostanu zwierząt niż w przypadku gospodarstw konwencjonalnych, rozwój tego sektora może przyczynić się do ograniczenia stosowania klatek.

Inne źródła finansowania odejścia od systemu klatkowego

Oprócz tych opcji finansowania w ramach WPR, inne polityki UE mogą również pomóc w procesie przejścia na systemy bezklatkowe obecnie i w przyszłości. Należą do nich:

• Zapisy dotyczące „warunkowości” w WPR, które wymagają od rolników otrzymujących główne instrumenty pomocowe przestrzegania pewnych warunków prawnych, w tym dotyczących dobrostanu zwierząt hodowlanych.

• Politykę promowania na rynku żywności pochodzącej z unijnych gospodarstw finansowana przez WPR, która do tej pory nie była wykorzystywana do faworyzowania produktów o wyższym poziomie dobrostanu, ale może być w tym celu wykorzystywana w przyszłości.

• Nowy proponowany unijny system znakowania żywności, który w większym stopniu niż obecny system uwzględniałby kwestię dobrostanu zwierząt.

• Polityka UE w zakresie badań i innowacji oraz pozycje budżetowe, które mogą wesprzeć proces przejścia na chów bezklatkowy np. poprzez określenie, które systemy hodowli bezklatkowej najlepiej odpowiadają danym warunkom.

Państwa UE będą wspierać systemy bezklatkowe?

Według CIWF, władze krajowe i regionalne mogą na wiele sposobów wspierać odchodzenie od stosowania klatek wykorzystując fundusze unijne i środki krajowe. Konkretne warunki w poszczególnych krajach są różne, ale wszędzie w UE w najbliższej przyszłości trzeba będzie dokonać nowych wyborów politycznych, a zachowania przetwórców, sprzedawców detalicznych i innych uczestników łańcucha dostaw żywności będą się zmieniać w miarę doprecyzowywania harmonogramu czasowego przejścia na chów bezklatkowy.

CIWF ocenia, że  rolnicy i firmy produkujące żywność będą poddawane presji rynkowej, aby inwestować w alternatywne systemy utrzymania, a rządy - coraz większej presji na wprowadzanie polityk wspierających te systemy, zwłaszcza w celu utrzymania pozycji na rynku UE.

Przy opracowywaniu podejść krajowych kluczowym krokiem winna być ocena wyzwań, możliwości i potencjalnych kosztów, która pomoże w opracowaniu odpowiednich i dobrze ukierunkowanych form i poziomów pomocy. Niektóre rządy krajowe będą poszukiwać środków finansowych w sektorze spożywczym i wśród konsumentów, inne zdecydują się na udzielenie znacznej pomocy ze środków publicznych, w tym ze źródeł unijnych. Wymagane będzie stosowanie się do wymogów UE dotyczących pomocy państwa.

Nie istnieje jeden wzorzec pozyskiwania i wykorzystywania funduszy krajowych. Wśród dostępnych opcji jest m.in. zmiana stawek VAT na żywność. Komisja Borcherta w Niemczech przeanalizowała szereg opcji. Otrzymany materiał może stanowić użyteczne źródło informacji dla innych krajów.

Jeśli chodzi o finansowanie publiczne dla sektora rolnego, kluczowym środkiem może być ukierunkowana pomoc inwestycyjna na nowe budynki inwentarskie i wyposażenie pomocnicze niezbędne ze względu na odejście od chowu klatkowego. Mogą być potrzebne także inne formy pomocy finansowej dla gospodarstw, zwłaszcza na pokrycie wydatków przejściowych i ewentualnego wzrostu długoterminowych kosztów bieżących. Co do zasady można by ją zapewnić w ramach jednego zintegrowanego programu pomocy przejściowej lub zestawu odrębnych środków. Biorąc pod uwagę znaczenie sektora produkcji ekologicznej władze państw członkowskich powinny niezwłocznie opracować i wdrożyć krajowy plan działań w zakresie rolnictwa ekologicznego.

Niemcy rozważają wsparcie dla hodowców kur

W niektórych krajach szersze inicjatywy strategiczne dotyczące przyszłości produkcji zwierzęcej mogą przyczynić się do wprowadzenia i określenia ram działań zmierzających do stopniowego wycofywania chowu klatkowego. Takie inicjatywy rozważa nowy rząd koalicyjny w Niemczech w związku z kwestiami dotyczącymi dobrostanu zwierząt i klimatu. Podnosi się je również w odpowiedzi na wysoki poziom zanieczyszczenia w Holandii.

Niektóre rządy analizują lub zmierzają w kierunku poszerzenia zastosowań etykiet żywności tak, aby rozróżnić różne standardy dobrostanu. Te i inne środki mogą stanowić bezpośrednie wsparcie dla producentów. Krajowe programy pomocowe powinny uwzględniać wykorzystanie opisanych tu funduszy unijnych, a państwa członkowskie powinny w najbliższych miesiącach skorzystać z możliwości jak najlepszego wykorzystania odpowiednich środków dostępnych w ramach WPR.

Mimo że brak jeszcze zobowiązań prawnych do zaprzestania stosowania klatek, należy ów cel uwzględniać w planach z dużym wyprzedzeniem. Plany strategiczne WPR można modyfikować w miarę postępu prac, co może znaleźć odzwierciedlenie w pierwszym rocznym sprawozdaniu wynikowym, które państwa członkowskie będą musiały przedłożyć Komisji Europejskiej w 2024
roku.

UE i rządy udzielą wsparcia hodowcom w systemie klatkowym?

Podsumowując, CIWF uważa, że niezbędny jest program środków wspierających przejście na chów bezklatkowy, który połączy zarówno działania UE, jak i państw członkowskich, tworząc wzajemnie zazębiający się pakiet interwencji, wykorzystujących dostępne fundusze unijne, jak również środki krajowe i inwestycje sektora prywatnego.

Jednym z pierwszych kroków, jakie należy podjąć, winny być konkretniejsze wnioski legislacyjne
w obrębie UE oraz ocena ich wpływu, a także aktywne działania przygotowawcze w państwach członkowskich, zachęcające producentów do wyprzedzania obowiązkowych wymagań, zamiast czekania na termin końcowy.

Niektóre środki WPR, w tym programy ekologiczne i wsparcie dla rolnictwa ekologicznego, rządy mogą wdrażać już teraz. Podstawowym elementem programu wsparcia będą musiały być odpowiednie i dobrze ukierunkowane formy pomocy uwzględniające zarówno początkowe inwestycje, jak i długookresowe koszty zmian. Pomoc taka powinna być jednak stosowana w ramach szerszego spektrum polityk, w tym np. etykiet i inicjatyw ukierunkowanych na konsumenta.

Szukasz magazynu do wynajęcia. Zobacz ogłoszenia na PropertyStock.pl