Wybrane zagadnienia klasyfikacji i gospodarowania zapasami w rolnictwie

• zobacz galerię
  

Zasady gospodarowania zapasami

Należy podkreślić istotne zróżnicowanie gospodarki zapasami występujące w poszczególnych grupach przedsiębiorstw, gdyż np. dłuższy jest cykl obrotu majątkiem w przemyśle i rolnictwie, niż w handlu. W handlu zapasy dotyczą tylko towarów, które są zakupywane w celu sprzedaży. W przemyśle okres transformacji zapasów materiałowych na gotówkę jest o wiele dłuższy i odpowiada technologicznym i organizacyjnym cyklom procesów wytwórczych. Natomiast do branż o szczególnie długim cyklu wytwarzania zalicza się rolnictwo, co w wydatny sposób różnicuje działalność gospodarstw rolniczych w porównaniu z branżą pozarolniczą.

W gospodarstwach rolniczych, stopniowo wykorzystujących produkty roślinne do produkcji zwierzęcej, zmiana stanu zapasów jest stosunkowo niewielka i zarządzający gospodarstwem ma dużo czasu na podejmowanie decyzji o ewentualnych dodatkowych zakupach pasz. Inaczej kształtują się zachowania zarządzających gospodarstwami rolniczymi, wykorzystującymi głównie np. pasze z zakupu do produkcji zwierzęcej, gdyż istotny jest wtedy odpowiedni system uzupełniania zapasów. Brak zapasów w tej sytuacji nie grozi przestojem produkcji w dosłownym znaczeniu, tak jak to ma miejsce w przemyśle, ale zmniejszeniem wartości dotychczasowej produkcji, np. w przypadku tuczników spadkiem ich wagi. Zatem straty z tego tytułu będą spowodowane wydłużeniem cyklu produkcyjnego, co nie jest racjonalne. Strat tych nie można nadrobić, tak jak w przedsiębiorstwie przemysłowym, w którym można wydłużyć czas pracy (np. przez godziny nadliczbowe), aby zaspokoić potrzeby odbiorców.

Zapasy można rozpatrywać z punktu widzenia procesów zaopatrzeniowych przedsiębiorstw i zbytu wyrobów gotowych. W rolnictwie popyt na produkty jest częściowo generowany przez system interwencji rynkowej, obejmującej głównie zboża, co ułatwia gospodarkę zapasami w gospodarstwach rolniczych. Przyczynia się to jednak do zakłóceń cenowych na rynku, gdy wprowadzenie interwencji odbiega zbytnio od momentu uzyskania zbiorów (produkcji, np. zbóż). Może to spowodować braki zboża na rynku, z powodu oczekiwania producentów rolnych na wyższe ceny minimalne w skupie interwencyjnym, niż dotychczasowe. W rolnictwie sezonowy charakter produkcji roślinnej przyczynia się do wzrostu znaczenia momentu jej sprzedaży. Produkcja ta jest powtarzalna w cyklach rocznych, zatem w wyniku sprzedaży całości wytworzonych produktów zaraz po zbiorach, nie ma możliwości nadrobienia strat w sytuacji wyższych cen w okresie późniejszym. Dlatego też kształtowanie odpowiedniej polityki sprzedaży w gospodarstwach rolniczych wymaga szczególnego przemyślenia i analizy. Zakres decyzji utrudnia jednak fakt, że często wytworzony w gospodarstwie produkt jest jednocześnie środkiem produkcji, np. zboża do produkcji zwierzęcej.