Tajniki udomowienia pszenicy

Ludzie neolitu, zamieszkujący ok. 10 tys. lat temu obszar tzw. Żyznego Półksiężyca, ciągnącego się przez Palestynę, Syrię i Mezopotamię, położyli podwaliny pod wielkie cywilizacje Bliskiego Wschodu, a pośrednio również pod cywilizację Europy.

Udomowili szereg roślin i zwierząt, zapoczątkowali uprawę zbóż oraz winnej latorośli. W ciągu następnych tysięcy lat rewolucja neolityczna, związana z przechodzeniem na rolniczy tryb życia, promieniowała stamtąd na dużą część świata.

Najnowsze badania genetyczne, prowadzone przez zespół Raz Avniego z Uniwersytetu w Tel Awiwie (Izrael) pozwalają dokładniej prześledzić zmiany, jakie dokonały się w genomie pszenicy od czasów jej udomowienia.

Udomowienie zmieniło wiele cech pszenicy, w tym czas uśpienia ziarna w glebie, morfologię kłosa i rozwój ziarna. Dla przykładu, podczas gdy dojrzałe kłosy dzikiej pszenicy rozpadają się, kłosy pszenicy udomowionej pozostają nietknięte, ułatwiając tym samym żniwa.

Naukowcy użyli dostępnych danych dotyczących genomu pszenicy w celu zrekonstruowania 14 chromosomów dzikiej pszenicy Triticum turgidum. Następnie porównano geny dzikiej i udomowionej pszenicy odpowiedzialne za kształtowanie się kłosów, przede wszystkim zaś za przejście od kłosów rozpadających się do nierozpadających się. Naukowcy starali się prześledzić, jakie genetyczne czynniki odpowiadały za te różnice.

Zidentyfikowano dwie pule genów w pszenicy udomowionej, które straciły swoją funkcję. Kiedy spróbowano przywrócić funkcję jednej z tych puli, górna część kłosa pszenicy stała się bardziej łamliwa.

Może to oznaczać, że te zgrupowania genów odgrywały rolę w zmianie cech kłosa u pszenicy udomowionej.